Her ikisi de "Johnson Controls" firmasının Validasyon destek Hizmetleri Grubu'nda Kritik Çevre Çözümleri Uzmanı pozisyonunda makina mühendisleri olan Brian Phillips ve Raymond L. Benton tarafından kaleme alınmış aynı başlıklı (Temperature Mapping and Monitoring: Quality Control Tools for Pharmaceutical and Medical Device Warehousing) yazının çevirisidir. İlgilenenler sorularını bu sitedeki formlarla veya e-posta kanalıyla iletebilirler.
okul@metroloji-okulu.com.tr
SICAKLIK HARİTALAMA ve MONİTÖRLEMESİ
İlaç ve Tıbbi Cihaz Depolaması için Kalite Kontrol Araçları
Denir ki bir ayağınız kaynar suda diğeri bir buz blokunun içindeyse ortalamada rahatınız yerindedir (!).
Bu eski söylence, kontrolü yalnızca termostatlarla yapılan geniş depolama alanlarına uyar. Yüzlerce veya binlerce metrekare ölçülen, 5 - 10 metre yüksekliğe ulaşan yerden tavana raflarla bölüntülenmiş ve gelişmiş bir klimatize kontrol sisteminden yoksun bir alan, duvar termostatları koşulların arzu edilen aralıkta olduğunu söylese bile, muhtemelen farklı sıcaklık koşulları barındırır.
Ofis gereçleri, konserve mallar, cihaz/donanım, oyuncaklar, kitaplar ve diğer çabuk bozulmayan şeylerin saklanmalarında bunun önemi daha az olabilirken sıcaklık ve neme hassas ürünlerin saklamalarında soru işaretleri artar.
Tüketici güvenliği, ürün kalitesi ve giderek dikkat çekmeye başlayan FDA* uygunluğu ile derinden ilgili ilaç veya tıbbi gereç yapımcıları, konuya eğilmeye başlamışlardır. Bugünkü basit teknolojiler bu tür şirketlerin hammadde ve bitmiş ürün saklama alanlarında koşulları üç boyutlu olarak izleme imkanı verirler.
Dijital sensörler kullanan, sıcaklık ve nem verilerini bilgisayara aktarabilen ve basit yazılımlarla analiz edebilen, bu teknoloji hem belli bir an veya süreçteki (sıcaklık haritası) hem de sürekli olarak saklama alanı koşullarının tam bir profilini (sıcaklık monitörleme) uygun maliyetle sağlar.
Her iki durumda hem depo sahipleri hem de operatör, ürünün belirlenen koşullarda saklandığına dair veri dokümantasyonunu alabilirler veya yeri belirlenebilen potansiyel problem alanlarını ortaya çıkarabilirler. Haritalama ve monitörleme, ecza (ara veya son ürün), biyomedikal ürün ve malzeme, tıbbi gereç ve diğer hassas ürünlerin saklama alanları için değerli kalite güvence araçları olabilir.
Depolamada durum
İlaç ve biyomedikal şirketleri üretimi etkileyen tavizsiz FDA standartlarıyla yüzleşmektedirler. Alan sıcaklığı ve nemi, hava kalitesi, sağlık koruma ekipmanı ve daha birçok koşul titiz bir şekilde kontrol ve valide edilmelidir. Bu sıkı gereklilikler şimdilik depolamaya kadar genişlemiyor. En basitinden üreticilerin bozulabilir ürünleri, stabilite testlerine dayanarak ürün güvenliğini ve etkinliğini sürdürmek için gerekli buldukları sıcaklık, nem ve aydınlatma koşullarında saklamaları bekleniyor.
Ürün depolarının çoğu sınırlı ortam kontrolüne sahiplerdir. Paketleme, ürünleri tabii ki kirliliğe ve ışık kaynaklı bozulmaya karşı korur, ama içindekiler sıcaklık ve bazı durumlarda nem etkisiyle bozulmaya açık kalır. Depolar genellikle hava koşullandırmasına sahip olmayıp, çoğu sadece vantilasyon veya soğuk iklimlerde ısıtmalı vantilasyona güvenirler.
Depo ortamı tipik olarak, sıcaklıklar set aralığının dışına çıktığında ısıtıcıları veya vantilatörleri aktive eden şebeke gerilimli termostatlar ile kontrol edilir. Binalar havayı sirküle eden tavan vantilatörlerine sahip olabilirler. Tesis personeli, aşırı soğuk veya aşırı sıcak günlerde yükleme iskelesinin kapılarını açık veya kapalı tutarak sıcaklığı kabaca kontrol edebilirler.
Geleneksel olarak ilaç veya medikal cihaz üreticileri depoların sahipleri değillerdir, bunun yerine, aynı zamanda binayı yöneten ve işleten şirketlerin alanlarını kiralarlar. Bu sektördeki depolar yüksek iş/zaman oranını yakalama eğilimindedirler. Yeni ürün geldikçe ve talep şablonları değiştikçe alanlar sık sık yeniden düzenlenir. Belirleyici varsayımların şunlar olduğu görülüyor.
1) Ürünler depoda yalnızca bir hafta veya birkaç gün kalır ve bu süre zarfında çevresel koşullardaki varyasyonlar önemli bir ürün bozulmasına yol açmaz.
2) Bina koşulları sadece aşırı sıcak veya aşırı soğuk havalarda kontrolden çıkar ki bu sadece yılda birkaç gün ortaya çıkar ve ürünün o günlerde bozulma olasılığı küçüktür.
Ortaya çıkan kaygılar
Son yıllarda FDA incelemeleri giderek sertleştikçe ve tüketicilerle sağlık endüstrisi, ürün etkinliği ve güvenliği konusunda beklentilerini artırdıkça, üreticiler ürün depolama konusuna daha fazla dikkatle eğiliyorlar.
Örneğin, Hayat Bilimleri Profesyonelleri Derneği (ISPE – the Society for Life Sciences Professionals) kendilerinin, "Temel İlaç Mühendisliği Kılavuzu"nu (Baseline Pharmaceutical Engineering Guides) tamamen paketleme, etiketleme ve depolama işlemlerine ayrılmış yeni bir sayıyla genişlettiler. Bu yayının depolama kısmı, gelen malzeme, işlemdeki malzeme, malların gönderimi, tesis planlama, malzeme akışı, yardımcı tesisler, ortam ve ekipman operasyonları konularını kapsıyor.
Bu arada sıcaklık ve nem algılama teknolojisi gelişti, ölçme ve izleme artık daha kolay, daha doğru, daha ucuz yapılabiliyor. Bunlara ilavaten diğer endüstrilerin tecrübeleri, ortam kontrolünün önemi hakkında dersler sağlıyor. Örneğin internet servis sağlayıcılar, finansal hizmet firmaları, telekomünikasyon şirketleri ve online tüccarlar tarafından işletilen server ve bilgisayarların, bu ekipmanların imalatçı spesifikasyonları dışındaki sıcaklık ve nem koşullarından zarar gördüğü kanıtlanmıştır.
Bilgisayar odalarının ortamları yetersiz kontrol edilen şirketler vaktinden önce ekipman arızaları ile ve milyonlarca müşteriyi etkileme potansiyeli olan kritik bağlantı kesintileri tehdidiyle karşılaşırlar (sadece tüm odanın sıcaklık ve neminin belirlenen aralıkların dışına çıktığı zaman değil, ayrıca oda içinde sıcak veya soğuk noktalar bulunduğu zaman da). Detaylı sıcaklık haritası ve izlemesi, bu şirketlerin çoğuna çevresel problemlerin tanımlanmasında ve bilgisayar odalarını yeniden kontrol şartlarına getirmeleri için önlem almalarında yardımcı olmuştur.
Elbette ilaç depolarındaki spekt-dışı-koşullar, popüler bir ticari web sitesinin çökmesi veya cep telefonu ağlarının arızası kadar ani ve dramatik sonuçlara yol açmayacaktır. Yine de hiç bir ilaç ve medikal gereç üreticisi yoktur ki, tüketicinin güvenliği nedeniyle, şüphe uyandırıcı veya yetersiz dokümante edilmiş muhafaza uygulamalarına kadar geri izlenebilen bir ürünün sorgulanması durumuyla karşılaşmak istesin. Bu tür durumlara karşı, sıcaklık haritalaması ve monitörlemesi uygun maliyetli güvence sağlar.
Sıcaklığın ölçülmesi
Yüksek tavanlı, büyük açık alanlar, özellikle sadece basit ısıtma, havalandırma ve klima (HVAC) sistemlerine sahiplerse, sıcaklık ve nem varyasyonlarına maruz kalırlar. Örneğin:
Bunlar ve diğer faktörler bina içinde bölümden bölüme ve zeminden tavana ciddi sıcaklık farklılıkları yaratabilirler. Aslında büyük saklama tesislerinde birkaç derecelik sıcaklık varyasyonlarına sık rastlanır.
Böyle tesislerde, sıcaklık haritası çıkarımı basit bir prosedürdür. Temel ölçüm araçları, sıcaklığı veya sıcaklık ve nemi belirlenmiş aralıklarla otomatik olarak ölçen küçük pillerle çalışan sensörlerdir. Ölçme periyodunun sonunda sensör verileri bilgisayara indirilir ve analiz edilir. Bu teknoloji minimum emek ve karşılanabilir bir maaliyet ile detaylı harita çıkarma çalışmalarına imkan verir.
|
Sensörler depo içinde düzenli aralıklarla bir ızgara (grid) şablon içine genellikle iki seviyede, (tabana yakın, tavana yakın) yerleştirilirler. Sensörler bölmelere (raflara) basit plastik bağlarla asılarak veya mıknatıslarla tutturulurlar. Tesisin bir krokisi oluşturulur ve tüm sensörlerin koordinatları kaydedilir. Her sensör bulunduğu koordinatla eşleştirilen bir kod nr.sı taşır. Sensörler genellikle her 10 dakikada bir ölçüm alacak şekilde bir veya iki hafta çalıştırılır. Bu bina sahibinin koşulların tipik bir iş günü içinde, gece boyunca ve hafta sonu süresince nasıl değiştiğini doğru olarak görmesine imkan verir. İdealde harita çıkarma çalışmaları mevsimsel etkileri hesaba katacak şekilde yılda iki kez (yaz ortası ve kış ortası) gerçekleştirilmelidir. |  |
 |
Ölçümler tamamlandığı zaman veriler bilgisayara indirilir, ve koşulların belirlenen limitler içinde kalıp kalmadığını belirlemek için tüm noktalarda ortalama kinetik sıcaklık (MKT- mean kinetic temperature) hesaplanır. Yazılım vasıtasıyla sıcaklık dağılımını gösteren ve özel problemli alanları tanımlamayı kolaylaştıran, renk kodlu iki ve üç boyutlu, grafik ve çizelgeler oluşturulur (bkz. Şekiller). Önemli sıcaklık anormalliklerinin olduğu durumlar dokümante edilir ve kontrol uzmanları tesisleri inceleyerek olası sebepleri ararlar. |
Verileri çalıştırmak
Grafik ve çizelgeler ve saha gözlemleri, istenmeyen sıcaklık ve nem şablonlarını belirten ve potansiyel çözümleri tavsiye eden komple raporun bir parçası olur. Bu rapor, tüm sensörlerin kalibrasyon sertifikalarını, soru formlarını ve çalışmayı tamamlarken kullanılan diğer bilgileri kapsar. Eğer haritalama çalışmaları istenmeyen koşullara işaret ediyorsa, tesisin sahipleri problemin ciddiyetine bağlı olarak aşağıdakileri de içeren geniş kapsamlı tedbirler alabilirler:
Sonraki adıma geçiş
Bir sıcaklık haritası çıkarma çalışması, saklama koşullarının bir defalık görüntüsünü sağlar. Çalışma düzeninin ve ürün karmasının (çeşitlerinin) sık sık değişebilmesi nedeniyle uzun süreli sıcaklık ve nem monitörlemesi avantajlı olabilir.
Bir izleme sistemi, harita çıkarma çalışmasında toplanan aynı temel veriyi kaydeden kalıcı sensörlerin bir matrisini kullanır. Bu sensörler saklama düzeni veya ürün karması değiştiğinde kolayca taşınabilir.
Çekici bir opsiyon 11.bölüm (Part 11**) uyumlu bir bina otomasyon sistemiyle (BAS- building automation system) sürekli iletişim halinde sensörler yerleştirmektir. BAS, alarm verecek set değerlerinde programlanabilir, dolayısıyla vardiyada görevli personel, servis teknisyenlerini e-posta, anons veya telefon ile alan koşullarındaki olumsuz değişim için uyarabilirler.
Monitörleme, ürün saklama özelliklerini karşılayan mekan koşullarına ek güvence sağlar. Özellikle, izleme sistemi, ilaç ve biomedikal şirketlerinin halihazırda tuttukları detaylı envanter ile birleştirilirse, kesintisiz bir kayıt, FDA soruşturması veya denetim durumunda ayrıca değerli olabilir. Eldeki bu iki çeşit veri ile bir şirket, bir kutu ilacın muhafaza edildiği yeri ve orada bulunduğu sıradaki sıcaklık ve nem koşullarını dokümante edebilir.
Stratejik planlamaya doğru
Sıcaklık haritalaması, kritik saklama tesislerinde ortam koşullarının anlaşılması için birinci anahtar basamaktır. Sürekli sıcaklık izlemesi ile birleştirildiği zaman, uzun dönem depolama tesisi ortam kontrol stratejisi ortaya konabilir. Bu stratejinin dört temel parçası vardır.
Sonuçlar
Sıcaklık haritası çıkarımı ve izleme, kalifiye bir tedarikçi tarafından yürütüldüğünde mevzuat uygunluğuna yardımcı olma potansiyeli taşıyan yüksek değerli kalite güvence araçlarıdır. Haritalama veya monitörleme hizmeti ihtiyacında olan firmaların, tesis çevre kontrolünde tecrübeli olma yanında, ilaç ve biomedikal endüstrisinde deneyimli ve FDA validasyon gereklilikleri konusunda kapsamlı bilgi sahibi tedarikçilere başvurmaları önerilir.
* FDA : Gıda ve İlaç Dairesi (Food and Drug Administration) [ABD İnsan ve Sağlık Hizmetleri Departmanı (U.S. Department of Health and Human Services) alt birimlerinden]
** Part 11 : Elektronik kayıtlar, elektronik imzalar (yönetmeliği) [ABD Federal yasasının 21. nr.lı Gıda ve İlaç başlığına 1996’da eklenen 11 nr.lı bölüm ]
